Filtr HEPA – pytania i odpowiedzi
Co to jest HEPA?
HEPA to akronim od „High Efficiency Particle Arrestor” czyli wysoko sprawny powstrzymywacz cząsteczek. Zasadniczo HEPA jest rodzajem filtra, który potrafi powstrzymać najmniejsze cząsteczki (rzędu 0,3 mikrona średnicy). Filtry HEPA powstrzymują co najmniej 99,7% takich cząsteczek z powietrza.
Kto wynalazł HEPA?
Pierwszy filtr HEPA został zaprojektowany w latach 40-tych w firmie Arthura D. Little w ramach tajnego rządowego projektu będącego częścią Manhattan Project, czyli prac nad stworzeniem pierwszej na świecie bomby atomowej. Filtr rozwiązał krytyczną potrzebę kontroli bardzo małych cząsteczek, które zostały napromieniowane przez radioaktywne materiały.
Mając na uwadze, że skondensowane jądra jodu były najbardziej niebezpieczne dla zdrowia badacze skoncentrowali się na możliwości schwytania trwałych cząsteczek, które były tworzone poprzez kondensacje gazów i płynnych aerozoli w materię stałą. Okazało się, że cząsteczki o wielkości 0,3 mikrona są jednocześnie najtrudniejsze do wychwycenia i jednocześnie najbardziej niebezpieczne Dlatego tą wielkość cząsteczki wyznaczono do testów efektywności i jakości filtrów. Filtr HEPA osiąga w tym, najtrudniejszym, rozmiarze efektywność co najmniej 99,7%.
Ze względu na swoją efektywność filtr początkowo nazwano „Filtrem absolutnym”. Nazwa HEPA pojawiła się w latach 50-tych, gdy filtr został skomercjalizowany.
W ciągu następnych dekad filtry HEPA zyskiwały coraz większą popularność w zastosowaniach przemysłowych w lotnictwie, farmaceutyce, służbie zdrowia, przemyśle fotograficznym, elektronicznym i informatycznym, które wymagały coraz większych i większych poziomów czystości powietrza. Bez filtrów HEPA człowiek nie wylądowałby na księżycu ani nie powstałby procesor krzemowy.
Dziś technologia filtrów HEPA stała się na tyle popularna i dostępna, że z powodzeniem służy gospodarstwom domowym.
Ile to jest jeden mikron?
Jeden mikron to jedna milionowa metra. Czyli jedna tysięczna milimetra. Ludzkie oko potrafi dojrzeć obiekty o wielkości powyżej 10 mikronów. Również tej wielkości cząsteczki są najmniejszymi powstrzymywanymi przez nasz górne drogi oddechowe. Przykładowe wielkości różnych obiektów:
Ludzki włos: 50 – 150 mikronów
Kurz domowy i kłaczki: 0,01 – 100 mikronów
Pyłki: 10 – 110 mikronów
Grzyby, pleśń: 1 – 50 mikronów
Łupież zwierzęcy: 0,1 – 10 mikronów
Dym papierosowy lub sadza: 0,01 – 1 mikronów
Wirusy i bakterie: 0,001 – 10 mikronów
Jak często powinienem wymieniać filtr HEPA?
Czas użytkowania filtra może być różny dla różnych urządzeń i filtrów. Standardowo producenci zalecają wymianę filtrów co dwa lata na podstawie testów wykonywanych w określonych warunkach. Jeśli powietrze w Twoim domu zawiera więcej (lub mniej) cząsteczek wychwytywanych przez filtr niż powietrze testowe czas użytkowania filtra może być nawet kilkakrotnie krótszy (lub dłuższy).
Zwróćmy również uwagę na fakt, że oczyszczacze powietrza wyposażone są również w filtry węglowe. W zależności od producenta i urządzania mają one różne czasy użytkowania jednak zwykle trzy-czterokrotnie krótsze niż filtry HEPA (np. 6 miesięcy).
Czy powinienem użytkować oczyszczacz i filtr 24/7?
By osiągnąć prawdziwą efektywność oczyszczacze powietrza powinny być włączone cały czas. Badania wykazują, że powietrze wewnątrz pomieszczenia gwałtownie wraca do poziomu sprzed oczyszczania, gdy wyłączamy system. Pamiętajmy również o tym, że za każdym razem, gdy wychodzimy i wracamy do mieszkania wnosimy nowe zanieczyszczenia.
Czy efektywność filtra HEPA spada z czasem?
Nie, w zasadzie jest na odwrót. W przeciwieństwie do innych filtrów i systemów oczyszczających filtr HEPA staje się tym efektywniejszy im jest brudniejszy, przynajmniej do momentu, gdy nie zacznie hamować przepływu powietrza przez oczyszczacz (może wtedy spowodować spalenie silnika wentylatora). Pamiętajmy jednak również o tym, że w filtrze mogą znajdować się żywe cząsteczki (np. pleśń), które żywią się innymi uwięzionymi wśród włókien cząsteczkami i wytwarzają zarodniki.
Czy filtr HEPA powstrzymuje zapachy?
Nie. Do usuwania zapachów wykorzystywany jest filtr węglowy (węgiel aktywny).
Czy filtry HEPA zatrzymują wirusy?
Zastosowanie filtrów HEPA w służbie medycznej jest krytyczne dla powstrzymania zarazków, wirusów i bakterii w powietrzu. Zasadniczo systemy stosowane w medycynie są dodatkowo wyposażone w lampy ultrafioletowe (UV) zabijające wirusy i bakterie złapane w filtrze HEPA. Niektóre wirusy są co prawda bardzo małych rozmiarów jednak są one zbite w grupach lub przylegają do innej, większej cząstki, dzięki czemu bez problemu są wychwytywane przez filtr.
Jaka jest najmniejsza cząstka, którą może zatrzymać filtr HEPA?
Poniżej wielkości 0,01 mikrona cząsteczki przestają zachowywać się jak cząsteczki, a zaczynają jak molekuły gazu. Trudno określić, czy tak małe obiekty są zawieszone w powietrzu (jak cząsteczki), czy są rozproszone w nim (jak gaz, czy para). Dolna granica, gdy obiekty zachowują się jak cząsteczki to około 0,01 mikrona. Poniżej tej wielkości wymagane jest zastosowanie technik właściwych dla materiałów gazowych. Pamiętajmy jednak, że wirusy, choć mogą być mniejsze niż 0,01 mikrona to gromadzą się w grupy lub przylegają do większych cząstek dzięki czemu filtr HEPA skutecznie je wyłapuje.