Jak działa układ odpornościowy? Budowa i funkcje układu odpornościowego.

Pisaliśmy nie tak dawno o tym, dlaczego przebywanie w całkowicie sterylnych pomieszczeniach nie jest dobre dla naszego układu odpornościowego. Tym razem jednak chcieliśmy się bliżej przyjrzeć temu, jak on działa, jakie pełni funkcje, a także jak uczy się on reagować w kontakcie z wirusami i bakteriami?

Czym jest układ odpornościowy?

Układ odpornościowy, inaczej układ immunologiczny, uzyskuje pełną sprawność, gdy mamy 18 – 20 lat. To właśnie wówczas, w naszych organizmach powstają komórki pamięci immunologicznej, które przechowują informacje o bakteriach i wirusach, z którymi mieliśmy kontakt. Tak więc, dba on o bezpieczeństwo naszego organizmu.

Układ odpornościowy ma zdolność do rozróżniania komórek obcych od tych we własnym organizmie, ma również zdolność uczenia się nazwaną pamięcią immunologiczną. Ta druga cecha wykorzystywana jest przede wszystkim w szczepionkach, dzięki czemu w przypadku ponownego kontaktu z patogenami, szybciej i skuteczniej zapobiegają infekcji.

Co wpływa na naszą odporność?

Na naszą odporność ma wpływ wiele czynników, w tym przede wszystkim:

• wiek,
• płeć,
• genetyka,
• dieta,
• aktywność fizyczna,
• stres.

Budowa układu odpornościowego

Układ odpornościowy to skomplikowany system, który zabezpiecza nas przez chorobami, tworząc silne bariery ochronne. Budują go pierwotne i wtórne narządy limfatyczne. Te pierwsze odpowiadają za rozwój limfocytów, a więc za ich różnicowanie z komórek macierzystych, podział, dojrzewania a także przemianę w czynne sprawnościowo komórki. Pierwotnym narządem limfatycznym jest grasica, która jednak zanika wraz z wiekiem. Pełni rolę w kształtowaniu odporności nabytej, a także odpowiada za liczebność i edukację limfocytów T.

Wtóre narządy limfatyczne z kolei stanowią środowisko, w którym mogą prawidłowo funkcjonować komórki układu immunologicznego. Należą do nich m.in.:

• śledziona, która odpowiada za produkcję przeciwciał, limfocytów i monocytów. Bierze również udział w usuwaniu nieprawidłowych elementów morfotycznych krwi,
• węzły chłonne odpowiadające za filtrowanie limfy i produkcję przeciwciał,
• tkanka limfatyczna przewodu pokarmowego, która stanowi największe skupisko limfocytów w organizmie człowieka,
• migdałki, w których dochodzi do namnażania komórek układu odpornościowego.

Do komórek układu odpornościowego należą:

• limfocyty,
• makrofagi,
• fagocyty,
• granulocyty,
• przeciwciała,
• komórki NK.

Jak działa układ odpornościowy?

Należy pokreślić, że układ odpornościowy nie znajduje się wyłącznie w jednym miejscu naszego organizmu. Jeżeli działa on prawidłowo powinien zostać aktywowany w momencie kontaktu organizmu z obcym patogenem. Wówczas aktywowane są praktycznie wszystkie jego elementy, w tym pomniejsze układ takie jak naczynia limfatyczne, chłonne, przeciwciała, wybrane składniki krwi i wiele innych.

Niedobory odporności mogą pojawiać się w przebiegu różnych chorób takich jak AIDS,  chorób autoimmunologicznych, w których układ odpornościowy atakuje zdrowe komórki, traktując je jako „intruza”, co ma miejsce w przypadku takich schorzeń jak: cukrzyca typu I,  zapalenie tarczycy, reumatoidalne zapalenie stawów itp. Obniżenie odporności następuje także np. na skutek niedoboru witaminy D, podczas miesiączki czy też podczas farmakoterapii.

Układ odpornościowy a szczepienia

Odporność organizmu nabywamy także stosując szczepienia ochronne. Tak naprawdę dzięki nim udało nam się wyeliminować wiele chorób, które dziesiątkowały setki i miliony mieszkańców na całym świecie. Szczepionki to nic innego jak preparaty, które zawierają osłabione lub martwe patogeny, produkowane przez nie toksyny bądź też ich antygeny. Jest ich jednak za mało, żeby w wyniku ich wprowadzenia w wyniku szczepienia rozwinęła się choroba, ale wystarczająco dużo, by nasz układ odpornościowy nauczył się je rozpoznawać i przy kolejnym kontakcie z patogenem, szybko go zwalczył. Jeżeli nie jesteśmy zaszczepieni, wówczas zetknięcie z nowym wirusem powoduje, że organizm musi go najpierw zidentyfikować, a potem wystosować przeciwko niemu odpowiednią odpowiedź immunologiczną. W tym czasie, rozwijają się objawy choroby, takie jak: gorączka, bóle mięśni, katar, kaszel. Zbyt późna reakcja organizmu może doprowadzić również do śmierci chorego, stąd też szczepienia ochronne są tak ważne.