Klimatyczna rewolucja w Polsce, czyli jak zmiany klimatu zmieniają nasze otoczenie

Zmiany klimatyczne są nieodłącznym elementem współczesnych wyzwań środowiskowych, które coraz mocniej wpływają na życie codzienne i przyrodę. Obserwując długoterminowe dane dotyczące temperatur i opadów, widzimy, jak dynamicznie zmienił i zmienia się klimat w Polsce. W przeciągu zaledwie siedmiu dekad nasz uległ on zauważalnym przemianom, a ich skutki odczuwamy coraz częściej w formie ekstremalnych zjawisk pogodowych, w tym obecnych powodzi.

Polska cieplejsza niż kiedyś

Najnowsze dane Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW) ukazują, że średnia temperatura w Polsce wzrosła aż o ponad 2°C od lat 50. XX wieku. Ocieplenie jest znacznie większe niż globalna średnia, która od początku rewolucji przemysłowej wzrosła o około 1,3°C. Obecnie średnia roczna temperatura w Polsce przypomina dawne wartości charakterystyczne dla Węgier, które jeszcze niedawno kojarzyły się z wyraźnie cieplejszym klimatem. Dane pokazują, że zmiany te nie są przypadkowe ani chwilowe, a stały się częścią szerszego trendu wzrostu temperatur na całym kontynencie europejskim.

Analizy graficzne obejmujące okres od 1850 do 2023 roku obrazują jednoznaczny trend wzrostu średnich temperatur.

Zmiana klimatu a zasoby wodne

Choć suma rocznych opadów nie zmienia się drastycznie, klimat wpływa na bilans wodny w Polsce. Przy rosnących temperaturach zwiększa się parowanie, co przy niezmienionej ilości wody prowadzi do suszy. Ponadto, zmieniają się wzorce pogodowe – opady stają się bardziej nieregularne, często gwałtowne, a okresy suszy bywają dłuższe. To właśnie intensywne, krótkotrwałe opady prowadzą do powodzi, jak miało to miejsce obecnie na południu kraju, podczas gdy inne regiony, takie jak Mazowsze czy Podlasie, doświadczyły suszy i ekstremalnego zagrożenia pożarowego.

Wilgotność gleby i zagrożenia hydrologiczne

Dane IMGW pokazują, że wilgotność gleby na terenie Polski jest coraz bardziej zróżnicowana. Na południu, po intensywnych opadach, gleba osiągnęła wilgotność na poziomie 80%, podczas gdy na północy i wschodzie kraju notuje się ekstremalne przesuszenie, miejscami poniżej 15%. Taki stan rzeczy rodzi poważne zagrożenia dla rolnictwa i gospodarki wodnej. Coraz częściej rolnicy muszą stawiać czoła trudnościom związanym z niedoborami wody, co może prowadzić do spadku plonów i strat w produkcji żywności.

Ekstremalne opady i powodzie

Zmiana klimatu nie tylko zwiększa średnie temperatury, ale też nasila ekstremalne zjawiska pogodowe. Według badań World Weather Attribution, intensywne opady, które doprowadziły do wrześniowej powodzi, były dwukrotnie bardziej prawdopodobne z powodu globalnego ocieplenia. W cieplejszej atmosferze gromadzi się więcej wilgoci, co przekłada się na silniejsze i częstsze ulewy. Co więcej, takie opady są o 7-20% intensywniejsze niż te, które miałyby miejsce w świecie bez zmian klimatycznych.

Przyszłość w obliczu globalnego ocieplenia

Obecnie świat zmaga się ze wzrostem średniej temperatury o 1,3°C, ale prognozy nie są optymistyczne. Jeśli emisja gazów cieplarnianych będzie utrzymywać się na obecnym poziomie, globalne ocieplenie może osiągnąć 2°C jeszcze przed połową tego stulecia. Skutki takiego wzrostu będą katastrofalne – zjawiska takie jak intensywne opady będą jeszcze częstsze i silniejsze, zwiększając ryzyko powodzi, susz i innych ekstremalnych zdarzeń.

Zmiany klimatyczne są już widoczne gołym okiem w Polsce. Wyższe temperatury, częstsze susze, intensywniejsze opady – to tylko niektóre z symptomów transformacji, jakie zachodzą w naszym kraju. W nadchodzących dekadach wyzwania związane z tymi procesami będą jedynie narastać, dlatego niezbędne jest podjęcie działań na rzecz ograniczenia globalnego ocieplenia i adaptacji do nowych realiów pogodowych. Nasza przyszłość zależy od tego, jak szybko i skutecznie zareagujemy na te zmiany.