Czy fale upałów pogarszają jakość powietrza?
Każdego roku ekstremalne fale upałów na całym świecie powodują ofiary śmiertelne oraz wzrost liczby hospitalizacji w wyniku chorób układu krążenia i układu oddechowego, udaru cieplnego i innych związanych z upałem, takich jak skurcze, wyczerpanie, wysypka czy omdlenia cieplne.
W ostatnich latach wysokie temperatury w Ameryce Północnej, Europie i Azji Południowej spowodowały niebezpieczny poziom zanieczyszczenia powietrza. Jednym z powodów jest to, że ciepło działa jak katalizator chemiczny i przekształca istniejące pierwiastki w powietrzu w ozon i inne szkodliwe produkty uboczne.
Co to jest ozon?
Ozon jest to silnie trujący i nietrwały gaz zbudowany z trzech atomów tlenu (O3).
Ozon stratosferyczny lub inaczej warstwa ozonowa występuje naturalnie w górnych warstwach atmosfery ziemskiej od około 10 do 30 kilometrów nad powierzchnią ziemi i działa jako tarcza ochronna, pochłaniając większość szkodliwego promieniowania ultrafioletowego (UV) ze słońca, co chroni życie na ziemi przed jego szkodliwymi skutkami. Uszkodzenie warstwy ozonowej, zwane dziurą ozonową, jest spowodowane przez substancje chemiczne, takie jak chlorofluorowęglowodory (CFC), które były powszechnie stosowane w chłodnictwie, klimatyzacji i aerozolach.
Ozon troposferyczny lub inaczej ozon przyziemny jest zanieczyszczeniem powietrza powstającym w dolnych warstwach atmosfery i jest głównym składnikiem smogu fotochemicznego. Powstaje w wyniku reakcji między zanieczyszczeniami (takimi jak tlenki azotu i lotne związki organiczne) w obecności światła słonecznego.
Ozon przyziemny może powodować problemy zdrowotne, takie jak podrażnienie dróg oddechowych, astma, zmniejszona funkcja płuc, senność, bóle głowy, znużenie oraz spadek ciśnienia tętniczego krwi. Jest również szkodliwy dla roślin, wpływając na ich wzrost i plony.
Zatem fale upałów i gwałtownie rosnący poziom ozonu idą w parze, co powinno budzić niepokój w obliczu pojawiania się letnich fal upałów.
Źródła składników ozonu
Wszyscy wiemy, skąd pochodzi światło słoneczne i tlen. Natomiast do powstania ozonu potrzebne są także tlenki azotu i LZO.
Źródła tlenków azotu to:
- pojazdy silnikowe
- elektrownie
- wulkany
- oceany
Źródła LZO to:
- pojazdy silnikowe
- spalanie drewna
- emisje przemysłowe
- rafinerie
- środki czyszczące i dezynfekcyjne
- farby, zmywacze, lakiery i wykończenia
- dym tytoniowy
Wpływ ozonu na zdrowie
Ozon działa drażniąco na płuca. Wdychanie ozonu w warstwie przyziemnej może powodować krótkotrwałe i długotrwałe szkody dla zdrowia. Osoby najbardziej narażone na niebezpieczne skutki to dzieci, osoby starsze, osoby cierpiące na astmę, osoby z chorobami płuc oraz osoby pracujące lub ćwiczące na świeżym powietrzu.
Do krótkotrwałych objawów należą:
- duszność
- ból podczas głębokich oddechów
- podrażnienie płuc i gardła
- świszczący oddech i kaszel
Długoterminowe skutki narażenia na ozon mogą obejmować:
- zwiększone ataki astmy
- zmniejszona czynność płuc
- zaostrzenie chorób układu oddechowego
- choroba sercowo-naczyniowa
Wpływ ozonu na środowisko
Częstsze fale upałów powodują niebezpieczeństwo także dla naszego środowiska. Wyższe temperatury pogłębiają i wydłużają okres suszy. Zarośla, trawa i obszary leśne stają się bardziej suche, co może doprowadzić do masowych pożarów.
Pożary z kolei wytwarzają kłęby dymu zawierające kluczowe pierwiastki ozonu – lotne związki organiczne i tlenki azotu. Niebezpieczna jakość powietrza spowodowana pożarami nie ogranicza się do najbliższego obszaru. Dym z pożarów może podróżować tysiące km. Więcej o szkodliwości dymu z pożarów dowiesz się tutaj.
Środki zaradcze
Jednym ze sposobów zapobiegania w przyszłości wzrostowi liczby dni o złej jakości powietrza z powodu wysokiego poziomu ozonu jest zmniejszenie w atmosferze ilości jego dwóch głównych składników, tlenków azotu i lotnych związków organicznych. Można tego dokonać ograniczając lub eliminując ich źródła – zwłaszcza spalanie paliw kopalnych i spalanie drewna.