Najdrobniejsze cząsteczki (UFP) – jak się przed nimi chronić?
Ultradrobne cząstki (UFP) to zawieszone w powietrzu cząsteczki stałe o średnicy mniejszej niż 0,1 mikrona (czasami nazywanej PM0,1). Niektóre UFP mierzą zaledwie 0,003 mikrona.
UFP są uważane za jedne z najniebezpieczniejszych zanieczyszczeń cząsteczkowych ze względu na ich mały rozmiar, co pozwala im wnikać do płuc i przedostawać się do krwioobiegu przez płuca.
Najdrobniejsze cząsteczki (UFP) – jak się przed nimi chronić?
W związku z tym, że rozmiar UFP występuje w nanoskali, bardzo trudno je wykryć przy użyciu obecnej technologii monitorowania jakości powietrza. W przeciwieństwie do PM2,5 i innych cząstek, nie istnieją żadne oficjalne standardy pomiaru lub regulacji UFP unoszących się w powietrzu, chociaż szacunki sugerują, że ponad 90% cząstek unoszących się w powietrzu w danym momencie to UFP.
Na podstawie przykładowych wzorców stwierdzono również, że ruch tych cząsteczek jest odmienny od PM2,5 czy PM1 i bardziej przypomina ruch cząsteczek gazów.
Jakie są źródła ultradrobnych cząstek?
Najdrobniejsze cząstki są najczęściej emitowane przez spalanie ze źródeł naturalnych lub ludzkich. Uważa się, że działalność człowieka jest odpowiedzialna za największy udział UFP z powodu globalnego uprzemysłowienia i wzrostu populacji.
Badanie przeprowadzone w 2019 r. przez Environment International wykazało, że stężenia UFP są zwykle wyższe w ciągu dnia w ścisłej korelacji ze zmianami w ruchu pojazdów i w pobliżu ruchliwych dróg, co dodatkowo sugeruje nadmierny wpływ działalności człowieka na UFP.
Z kolei naturalne źródła UFP obejmują:
- lawa wulkaniczna i popiół
- dym z pożarów
- aerozole w mgle oceanicznej
Ze względu na tymczasowy charakter tych źródeł, UFP z wulkanów i źródeł oceanicznych nie są uważane za szczególnie problematyczne. Globalne prądy wiatrowe szybko rozpraszają te UFP do niskich stężeń, które stanowią niewielkie zagrożenie dla ludzkiego zdrowia, z wyjątkiem dużych erupcji wulkanicznych, których dym może przebyć tysiące mil.
Natomiast badanie toksykologii cząstek i włókien z 2021 r. wykazało, że nawet krótkotrwała ekspozycja na UFP w dymie z pożaru może znacznie zwiększyć ryzyko chorób układu oddechowego i sercowo-naczyniowego. Więcej o wpływie dymu z pożarów na nasze zdrowie dowiesz się tutaj.
Czy najdrobniejsze cząstki mogą wpływać na jakość powietrza w pomieszczeniach?
Podobnie jak inne zanieczyszczenia cząsteczkowe, UFP w powietrzu zewnętrznym mogą przedostawać się do pomieszczeń przez pęknięcia i nieszczelności w budynkach, a także przez okna, drzwi i inne otwory w obudowie domu lub budynku.
Narażenie na wysokie poziomy UFP w pomieszczeniach w dzieciństwie może powodować uszkodzenie płuc i stan zapalny, co zwiększa ryzyko rozwoju astmy przez całe życie.
Wskazówki dotyczące redukcji najdrobniejszych cząstek.
Oto kilka działań, jakie można podjąć, aby zmniejszyć narażenie na UFP:
- Wybierz opcje dojazdu do pracy, które pomagają zmniejszyć ruch pojazdów, takie jak spacery, jazda na rowerze, transport publiczny lub wspólne przejazdy.
- Kup pojazd elektryczny lub wodorowy, aby zastąpić samochody osobowe wyposażone w silniki spalinowe.
- Instaluj systemy energii słonecznej w domach lub miejscach pracy, aby zmniejszyć obciążenie sieci elektrycznej.
- Zmniejsz lub unikaj wszelkiego rodzaju spalania w pomieszczeniach, w tym świec zapachowych i drewna w kominkach, więcej o tym dowiesz się tutaj.
- Użyj okapu kuchennego, aby ograniczyć zanieczyszczenia w postaci cząstek stałych, a także inne zanieczyszczenia dymem i gazami po gotowaniu.
- Ogranicz odkurzanie w pomieszczeniach do raz w tygodniu lub w razie potrzeby użyj odkurzacza z filtrem HEPA.
- Ogranicz lub rzuć palenie papierosów, cygar lub produktów do wapowania.
- Zainwestuj w domowy oczyszczacz powietrza z odpowiednimi do niego filtrami.